تخمک

تُخمَک (Egg cell یا ovum)، یاخته‌ای است که پس از ترکیب با کامه نر یا زامه (Fertilization) هستهٔ نخستین جنین (یاخته تخم یا زیگوت یا Zygote) را تشکیل می‌دهد.

تخمک
تخمک انسان
واژگان کالبدشناسی

تخمک کامه ((گامت)) ماده‌است که درون تخمدان جاندار ماده قرار گرفته و پس از بارورسازی به یاختهٔ تخم تبدیل می‌شود. بارورسازی عبارت است از ترکیب کامه ماده با کامه نر.

در متازوئرها تولید مثل جنسی به وسیلهٔ یاخته‌های ویژه‌ای صورت می‌گیرد که نشانهٔ دو جنس گوناگونند. این یاخته‌ها کامه نام دارند و توسط اندامهای ویژه یا غده‌های تناسلی به وجود می‌آیند و از یکی شدن و ترکیب دو کامه نر و ماده ((لقاح زامه و تخمک))، فرد جدیدی که تمام ویژگی‌های حیات را دربردارد، پدید می‌آید. جانداری که سازندهٔ زامه است، جاندار نر و سازندهٔ تخمک را جاندار ماده می‌گویند.[1]

تخمک انسان، یاختهٔ نسبتاً بزرگی به‌شمار می‌آید و به دلیل داشتن انباشته شدن مواد غذایی فراوان در آن، حدود ۰/۱ میلی‌متر قطر دارد و به همین دلیل، می‌توان آن را با چشم غیرمسلح دید. در سطح تخمک هر نوع جانور، پادگن ((آنتی ژن))های ویژه‌ای وجود دارد که معمولاً فقط با زامه همان گونهٔ جانور توانایی آمیزش دارد. استثنائات جالبی پیرامون این موضوع وجود دارند که از جمله آنها، می توان به لقاح کامه های خر و اسب و ایجاد جاندار نازایی به نام قاطر اشاره کرد.

تعیین دقیق زمان تخمک‌گذاری می‌تواند در تعیین جنسیت فرزند مؤثر باشد. در طول یک دورهٔ ماهیانه، یک بار تخمک‌گذاری رخ می‌دهد و ۴ تا ۵ روز احتمال بارداری برای زن وجود دارد.[2]

هنگامی که دختری زاده می‌شود، تخمک فرزندی را که در آینده قرار است بزاید در تخمدان خود دارد.[3]

باروری
ورود یک یاخته زامه به تخمک.

تخمک‌گذاری بخشی از چرخهٔ قاعدگی ماهانهٔ یک زن سالم است و معمولاً در میانه‌های این چرخه، عادت ماهانه رخ می‌دهد. تخمک‌گذاری به آزاد شدن تخمک بالغ و در دسترس قرار گرفتن آن برای بارورسازی گفته می‌شود. هنگامی که یک دختر زاییده می‌شود، تخمدانهایش دارای میلیون‌ها تخمک نابالغ است. به‌طور معمول در هر ماه تنها یک تخمک، بالغ و رها می‌شود.[4]

به محض اتصال یک زامه به تخمک، دیگر تخمک در واقع بارور شده و زن آبستن می‌شود و در این مرحله ساز و کاری را اجرا می‌کند که باعث می‌شود دیگر هیچ زامه ای توانایی نفوذ به تخمک را پیدا نکند. به این صورت که با آغاز آبستنی تخمک بارورشده، یک مادهٔ خلطی‌شکل را به نام زونا پلوسیدا (به انگلیسی:Zona pellucida)، که بسیار هم محکم است، پیرامون خود تولید می‌کند و به این طریق از ورود دیگر زامه ها به درون تخمک جلوگیری می‌نماید. البته در صورت ورود موفقیت آمیز دست کم یک زامه دیگر به یاخته تخم موردنظر، اختلال پلی اسپرمی پدید می آید.

در این هنگام است که تخمک وارد رحم شده و آغاز به رشد می‌کند. البته گاهی هم به دلیل چسبندگی لولهٔ رحمی تخمک وارد رحم نمی‌شود و همان‌جا آغاز به رشد می‌کند که در این صورت وضعیت خطرناکی را پیش می‌آورد.[5]

یاخته‌ای که از پیوند تخمک و زامه پدید می‌آید، تخم نام دارد. در عرض ۲ روز پس از بارداری، تخم سفر خود را از طریق لولهٔ حمل تخمک به سمت رحم آغاز می‌کند که این امر با فعالیت ماهیچه‌های دیوارهٔ لوله میسر می‌شود. در همین زمان، تخم خود را چندین بار تقسیم می‌کند تا گروهی از یاخته‌ها به نام مورولا حاصل شود. پس از ۵ تا ۷ روز، این مجموعهٔ یاخته به رحم می‌رسد. این مجموعه خود را به صورت امنی در سطح داخلی رحم جای می‌دهد و به رشد خود ادامه می‌دهد.[6]

جستارهای وابسته

منابع
  • کتاب زیست‌شناسی سال سوم دبیرستان
  1. جانورشناسی عمومی تألیف مصطفی فاطمی ص۲۷: در: لغت‌نامه دهخدا، سرواژهٔ تخمک.
  2. انتخاب جنسیت فرزند قبل از حاملگی بایگانی‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: ژانویه ۲۰۱۰.
  3. when your mother ... all-that-is-interesting.com
  4. تبیان: تغذیه و سلامت.، بازدید: ژانویه ۲۰۱۰.
  5. کیانی، کاظم، زناشویی و تقویت نیروی جنسی با داروهای گیاهی، انتشارات زرقلم، ۱۳۸۱. شابک:۷-۲۴-۶۹۵۳-۹۶۴
  6. سایت پزشکان بدون مرز، ژانویه ۲۰۱۰.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.