ദിനോസർ

ഇംഗ്ലീഷ്‌ പാലിയെന്റോളോജിസ്റ്റായ റിച്ചാർഡ്‌ ഒവൻ 1840-ലാണു ഗ്രീക്ക്‌ ഭാഷയിലെ ഭീകരനായ എന്നർത്ഥമുള്ള ദെയ്നോസ് എന്ന പദവും പല്ലി (ഉരഗം) എന്നർത്ഥമുള്ള സൗറോസ് എന്ന പദവും കൂട്ടിച്ചേർത്ത് ഡൈനസോർ എന്ന പേരുണ്ടാക്കിയത്. പേര് ഇങ്ങനെ ആണെങ്കിലും ദിനോസറുകൾ പല്ലികൾ അല്ല മറിച്ച് ഒരു വ്യത്യസ്ത ഇനം ഉരഗങ്ങൾ ആയിരുന്നു അവ എന്നാൽ സാധാരണ ഉരഗങ്ങളിൽ കാണുന്ന പല സവിശേഷതകളും ദിനോസറുകളിൽ ഇല്ലായിരുന്നു.

ദിനോസാറുകൾ ആർക്കോസാറുകളിൽ നിന്നും ആവിർഭവിച്ചത് ഏകദേശം 230 ദശലക്ഷം വർഷങ്ങൾക്കു മുമ്പേ, മദ്ധ്യ-അന്തിമ ട്രയാസ്സിക്‌ കാലഘട്ടത്തിലാണ്. [4][5]. ഭുമിയിലെ 95% ജീവികളും നശിച്ച പെർമിയൻ-ട്രയാസ്സിക് വംശനാശത്തിനു ശേഷം ഏകദേശം 20 ദശലക്ഷം വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞാണിത്. റേഡിയോ പഴക്കനിർണ്ണയം വഴി മനസ്സിലാക്കുന്നത്‌ ഇയോറാപ്റ്റർ ഫോസ്സിലുകൾ ഈ കാലയളവിൽ നിന്നും ആണ് എന്നാണ്. പാലിയെന്റോളോജിസ്റ്റ്‌കൾ അനുമാനിക്കുനത് എല്ലാ ദിനോസറുകളുടെയും പൂർവികർ ഇയോറാപ്റ്റർകളെ പോലെ ആയിരിക്കും എന്നാണ്, ഇത് ശരിയാണെങ്കിൽ ആദ്യ ദിനോസറുകൾ ചെറിയ ഇരുകാലികൾ ആയ മാംസഭോജികൾ ആയിരുന്നിരിക്കണം.

ട്രയാസ്സിക്, ജുറാസ്സിക്‌, കൃറ്റേഷ്യസ്‌ എന്നീ മൂന്നു പ്രധാന കാലഘട്ടങ്ങളിലാണു ഡൈനസോറുകൾ നിലനിന്നിരുന്നത്.

ട്രയാസ്സിക് (25 കോടി വർഷം മുമ്പേ മുതൽ 20 കോടി വർഷം വരെ) ജുറാസ്സിക്‌ (20 കോടി വർഷം മുമ്പേ മുതൽ 14.5 കോടി വർഷം വരെ) കൃറ്റേഷ്യസ്‌ (14.5 കോടി വർഷം മുമ്പേ മുതൽ 6.5 കോടി വർഷം വരെ)

ദിനോസാറുകളുടെ പരിണാമം

ദിനോസറുകളുടെ പരിണാമം ട്രയാസ്സിക് കാലത്ത് സസ്യങ്ങളിലും ഭൂഖണ്ഡങ്ങളിലും സംഭവിച്ച മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്നുമാണ് തുടങ്ങുന്നത്. അവസാന ട്രയാസ്സിക്-തുടക്ക ജുറാസ്സിക് കാലത്ത് ഭൂഖണ്ഡങ്ങളെല്ലാം കൂടിച്ചേർന്ന അവസ്ഥയിൽ ആയിരുന്നു (പാൻ‌ജിയ). ലോകം മുഴുവനും. ദിനോസറുകൾ വ്യാപിച്ചു കഴിഞ്ഞിരുന്നു ഈ കാലയളവിൽ മുഖ്യമായും സെലോഫ്സോയഡ് ഗണത്തിൽപ്പെട്ട മാംസഭോജികളും, തുടക്ക സോറാപോഡമോർഫകൾ ആയ സസ്യഭോജികളും ആയിരുന്നു. സസ്യങ്ങൾ അനാവൃതബീജി വിഭാഗത്തിൽ പെട്ടവയായിരുന്നു കോണിഫെർ ഇവയിൽ മിക്കവയും, ഈ സസ്യങ്ങൾ തന്നെ ആയിരുന്നു ഇവയുടെ മുഖ്യ ഭോജന സസ്യം. (ഇന്നത്തെ മൃഗങ്ങളുടെ മുഖ്യ ഭക്ഷണം ആയ പുല്ല് ഉരുത്തിരിയുന്നത് ഏകദേശം 5 5 - 6 5 ദശ ലക്ഷം വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് മാത്രമാണ് ) മദ്ധ്യ-അന്ത്യ ജുറാസ്സിക് കാലയളവിൽ കുറച്ചു കൂടെ വികാസം പ്രാപിച്ചു ദിനോസറുകൾ ceratosaurians, സ്പൈനോസോറോയിഡ്സ്, പിന്നെ carnosaurians എന്നി വിഭാഗങ്ങളിൽ മാംസഭോജികളും, stegosaurian, ornithischians പിന്നെ സോറാപോഡ് എന്നീ വിഭാഗങ്ങളിൽ സസ്യഭോജികളും ഉരുത്തിരിഞ്ഞു. എന്നാൽ പൊതുവായി ചൈനയിൽ നിന്നുമുള്ള ദിനോസറുകളിൽ ചില പ്രത്യേക പരിണാമ മാറ്റങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു പറക്കുന്ന ഇനത്തിൽപ്പെട്ട തെറാപ്പോഡകൾ, അസ്വാഭാവികമായി കഴുത്തിന്‌ നീളമുള്ള ചില സോറാപോഡകൾ എന്നിവയായിരുന്നു അവ.[6] ഇത് കഴിഞ്ഞുള്ള കാലങ്ങളിൽ അങ്കയ്ലോസൗർ ഓർനിത്തോപോഡ് എന്നീ ഇനങ്ങളിൽപ്പെട്ട ദിനോസറുകൾ കുടുതൽ സാധാരണമായി കാണാൻ തുടങ്ങി എന്നാൽ ഇതേ കാലത്ത് പ്രോസോറാപോഡക്കൾക്ക് വംശനാശവും സംഭവിച്ചു. സോറാപോഡകൾ പുരാതന പ്രോസോറാപോഡകളെ പോലെ തന്നെ ഭക്ഷണം വായിൽ വെച്ച് ചവച്ച് അരയ്ക്കുന്ന പ്രക്രിയ നടത്തിയിരുന്നില്ല, എന്നാൽ ഓർനിതിഷ്യൻ വിഭാഗത്തിൽപ്പെട്ടവ ഭക്ഷണം വായിൽ വെച്ച് തന്നെ അരയ്ക്കാൻ പാകത്തിലുള്ള സവിശേഷതകൾ ഈ കാലയളവിൽ കൈവരിച്ചിരുന്നു ഉദാഹരണത്തിന് കവിൾ, സ്വതന്ത്രമായി ചലിപ്പിക്കാവുന്ന താടി എന്നിവ. അന്ത്യ ജുറാസ്സിക് കാലത്ത് നടന്ന മറ്റൊരു സവിശേഷ പരിണാമ പ്രക്രിയ ആണ് തെറാപ്പോഡ ദിനോസറുകളിൽ നിന്നും യഥാർത്ഥ പക്ഷികൾ ഉരുത്തിരിഞ്ഞത്.[7]

തുടക്ക ജുറാസ്സിക് കാലം തൊട്ടു് അന്ത്യ ക്രിറ്റേഷ്യസ് വരെ ഭൂമിയിൽ ഏറ്റവും പ്രാതിനിധ്യമുള്ള ജീവിയും ദിനോസറുകളായിരുന്നു.

എന്നാൽ, അന്ത്യ ക്രിറ്റേഷ്യസ് കാലത്ത് സംഭവിച്ച, ഭൂമിയുടെ ചരിത്രം കണ്ട ഒരു വലിയ വംശനാശത്തിൽ (കേ-ടി വംശനാശം) അന്ന് ജീവിച്ചിരുന്ന മിക്ക ദിനോസർ വർഗ്ഗങ്ങളും നശിച്ചു. ഉൽക്ക പതിച്ചതു കൊണ്ട് മാത്രം അല്ല പരിണത ഫലമായി ഇന്ത്യയിലെ ഡെക്കാനിൽ ഉണ്ടായ അഗ്നിപർവതസ്ഫോടനങ്ങളുടെ കൂടെ ഫലമാണ് ഡൈനസോറുകളുടെ നാശത്തിനു കാരണമായ കേ-ടി വംശനാശം എന്ന് പുതിയ പഠന റിപ്പോർട്ടുക്കൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

മുതലകളെ പോലെ തന്നെ ദിനോസറുകളും ആർക്കോസാറുകളിൽ നിന്നും പരിണാമം പ്രാപിച്ചവയാണ്. എന്നാൽ, ഈ കൂട്ടത്തിൽ നിന്നും ദിനോസറുകൾക്ക്‌ ഉണ്ടായിരുന്ന പ്രധാന വ്യത്യാസം ഇവയുടെ നടത്തത്തിലായിരുന്നു. ദിനോസറുകളുടെ കാലുകൾ ശരീരത്തിന് താഴെ ലംബമായി യിരുന്നു എന്നാൽ മറ്റു ഉരഗങ്ങളിലും മുതല വർഗ്ഗങ്ങളിലും ഇത് വശങ്ങളിലേക്കാണ്.

ആദ്യമായി ദിനോസറുകളുടെ ജീവശാഖ രണ്ടായി ഉരുത്തിരുഞ്ഞു. ഓർനിതിഷ്യൻ സൌരിച്ച്യൻ എന്നിവയാണത്. ഓർനിതിഷ്യൻ എന്ന ടാക്സയിലാണ് ഇന്നുള്ള പക്ഷികളടക്കം പല പ്രധാന ദിനോസറുകളും പെട്ടിരുന്നത്, സൌരിച്ച്യൻ ആകട്ടെ ട്രൈസെറാടോപ്സ് ഉൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റ് ദിനോസറുകളും ഈ ടാക്സയിൽ തന്നെ .

ഡൈനസോറുകളിൽ സസ്യഭോജികൾ,മാംസഭോജികൾ,മിശ്രഭോജികൾ എന്നിവയുണ്ടായിരുന്നു.ദിനോസറുകളുടെ പരിണാമ കാലഘട്ടമായ അന്ത്യ ട്രയാസ്സിക് കാലത്ത് സസ്യങ്ങളിൽ വലിയ മാറ്റം സംഭവിച്ചിരുന്നു, ഭൂഖണ്ഡങ്ങളെല്ലാം കൂടിച്ചേർന്ന അവസ്ഥയിൽ ബൃഹദ്ഭൂഖണ്ഡമായ പാൻ‌ജിയ നിലനിന്നിരുന്ന സമയം കൂടിയായയിരുന്നു അത്. സസ്യങ്ങളിൽ അനാവൃതബീജി വിഭാഗത്തിൽ പെട്ടവയായിരുന്നു മിക്കവയും, ഇവ തന്നെ ആയിരുന്നു, സസ്യഭോജികളായ ആദ്യ ദിനോസറുകളുടെ മുഖ്യ ഭക്ഷണം. ഈ കാലയളവിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ദിനോസർ വർഗങ്ങൾ മാംസഭോജികളും മിശ്രഭോജികളും ഉൾപ്പെട്ട സെലോഫ്യസോയിഡുകളും, സസ്യഭോജികളായ സോറാപോഡമോർഫകളുംആയിരുന്നു. [8]

എല്ലാ ദിനോസറുകളും സം‌രക്ഷണ കവചമുള്ള മുട്ടയിട്ട് (അനമ്നിയോട്ട) ആണ് പ്രത്യുൽപ്പാദനം നടത്തിയിരുന്നത്. കാൽസ്യം കാർബണേറ്റായിരുന്നു ഈ മുട്ട തോടുകളിലെ മൂലകം.[9]സസ്തനികളുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ മുട്ട വിരിഞ്ഞു പുറത്തുവന്നിരുന്ന ദിനോസറുകൾ തീരെ ചെറുതായിരുന്നു. ഇവയുടെ വംശനാശത്തിന് ഇതും കാരണമായെന്നാണ് കണ്ടെത്തൽ.[10]

Scale diagram comparing the largest known dinosaurs in five major clades and a human

രേഖപ്പെടുത്തിവെച്ചവയിൽ ഏറ്റവും ഭാരമുള്ളതായി കണക്കാക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളവ ആംഫിസെലിയസും (122.4 ടൺ), ആർജെന്റീനോസോറസും (73 - 88 ടൺ)ആണ്‌. ഏറ്റവും നീളം കൂടിയ ആംഫിസെലിയസ് : 40 - 60 മീറ്ററും (131–198 ft), സൂപ്പർസോറസ്‌ : 33 മീറ്ററുമാണ് ഉയരം. ഏറ്റവും ഭാരം കുറഞ്ഞവയിൽ ആങ്കിയോർനിസ് (110 ഗ്രാം), എപിഡെക്സിപ്റ്റെറിക്സ് (164 ഗ്രാം) എന്നിവയും ഏറ്റവും നീളം കുറഞ്ഞവയിൽ എപിഡെക്സിപ്റ്റെറിക്സ് 25 സെന്റിമീറ്റർ, ആങ്കിയോർനിസ് 34 സെന്റിമീറ്റർ എന്നിവയും ഉൾപ്പെടുന്നു.

ടെറാസോറസ്, ദിനോസർ വർഗ്ഗമാണെന്ന് ചില രേഖകളിൽ ‍കാണാം. എന്നാൽ ഇവ പറക്കുന്ന ഉരഗവർഗ്ഗത്തിൽപ്പെട്ട ജീവികളാണ്.പറക്കുന്ന ഒരു ഇനം ദിനോസർ ആർക്കിയോപ്റ്റെറിക്സ് ആണ്.[11]

സർ ആർതർ കൊനാൻ ഡോയലിന്റെ 1912-ൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ദ്‌ ലോസ്റ്റ്‌ വേൾഡ്‌, മൈക്കൽ ക്രൈറ്റൺന്റെ 1990-ൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ജുറാസ്സിക്‌ പാർക്ക്‌ എന്നീ കൃതികളിലും ജുറാസ്സിക്‌ പാർക്ക്‌ (യൂണിവേഴ്സൽ സ്റ്റുഡിയോസ്‌), ഡൈനസോർ (ഡിസ്നി) എന്നീ സിനിമകളിലും ബാർണി തുടങ്ങിയ റ്റീവീ സീരിയലുകളിലും ഡൈനസോറുകൾ കഥാപാത്രങ്ങളാണ്‌.

• ഏഷ്യൻ_ദിനോസറുകളുടെ_പട്ടിക
• ഇന്ത്യൻ ദിനോസറുകളുടെ പട്ടിക
• മഡഗാസ്കർ ദിനോസറുകളുടെ പട്ടിക
• അന്റാർട്ടിക്കൻ ദിനോസറുകളുടെ പട്ടിക
• ഓസ്ട്രേലിയൻ ദിനോസറുകളുടെ പട്ടിക
• പാലിയെന്റോളോജിസ്റ്റ്‌
• പാലിയെന്റോളോജി

1. Feduccia, A. (2002). "Birds are dinosaurs: simple answer to a complex problem". The Auk. 119 (4): 1187–1201. doi:10.1642/0004-8038(2002)119[1187:BADSAT]2.0.CO;2.
2. Gauthier, Jacques; de Querioz, Kevin (2001). "Feathered dinosaurs, flying dinosaurs, crown dinosaurs, and the name 'Aves'." (PDF). New Perspectives on the Origin and Early Evolution of Birds: Proceedings of the International Symposium in Honor of John H. Ostrom (PDF)|format= requires |url= (help). Peabody Museum of Natural History, Yale University. ISBN 0-912532-57-2. ശേഖരിച്ചത്: 2010-08-27. More than one of |author= and |last1= specified (help)
3. Wang, S.C., and Dodson, P. (2006). "Estimating the Diversity of Dinosaurs". Proceedings of the National Academy of Sciences USA. 103 (37): 13601–13605. Bibcode:2006PNAS..10313601W. doi:10.1073/pnas.0606028103. PMC 1564218. PMID 16954187.CS1 maint: Multiple names: authors list (link)
4. Kump LR, Pavlov A & Arthur MA (2005). "Massive release of hydrogen sulfide to the surface ocean and atmosphere during intervals of oceanic anoxia". Geology. 33 (5): 397–400. doi:10.1130/G21295.1.
5. Tanner LH, Lucas SG & Chapman MG (2004). "Assessing the record and causes of Late Triassic extinctions" (PDF). Earth-Science Reviews. 65 (1–2): 103–139. doi:10.1016/S0012-8252(03)00082-5. ശേഖരിച്ചത്: 2007-10-22.
6. Fastovsky, David E.; and Smith, Joshua B. (2004). "Dinosaur paleoecology". In Weishampel, David B.; Dodson, Peter; and Osmólska, Halszka. The Dinosauria (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. pp. 614–626. ISBN 0-520-24209-2.
7. Padian K (2004). "Basal avialae". In Weishampel DB, Dodson P, Osmólska H. The Dinosauria (2d edition). University of California Press. pp. 210–231. ISBN 0-520-24209-2.
8. Holtz, Thomas R., Jr.; Chapman, Ralph E.; and Lamanna, Matthew C. (2004). "Mesozoic biogeography of Dinosauria". In Weishampel, David B.; Dodson, Peter; and Osmólska, Halszka (eds.). The Dinosauria (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. pp. 627–642. ISBN 0-520-24209-2.
9. Currie, Philip J and Kevin Padian, ed. (1997). Encyclopedia of Dinosaurs. Academic Press. p. 206.
10. world-chechnya-claims-worlds-larges-dinosaur-eggs-
11. Gauthier, Jacques; de Querioz, Kevin (2001). "Feathered dinosaurs, flying dinosaurs, crown dinosaurs, and the name 'Aves'." (PDF). New Perspectives on the Origin and Early Evolution of Birds: Proceedings of the International Symposium in Honor of John H. Ostrom (PDF)|format= requires |url= (help). Peabody Museum of Natural History, Yale University. ISBN 0-912532-57-2. ശേഖരിച്ചത്: 2010-08-27. More than one of |author= and |last1= specified (help)

• Bakker, Robert T. (1986). The Dinosaur Heresies: New Theories Unlocking the Mystery of the Dinosaurs and Their Extinction. New York: Morrow. ISBN 0-688-04287-2.
• Holtz, Thomas R. Jr. (2007). Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages. New York: Random House. ISBN 978-0-375-82419-7.
• Paul, Gregory S. (2000). The Scientific American Book of Dinosaurs. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-26226-4.
• Paul, Gregory S. (2002). Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-6763-0.

General

• DinoDatabase.com | Hundreds of dinosaurs and dinosaur related topics.

Images

• The Science and Art of Gregory S. Paul Influential paleontologist's anatomy art and paintings
• Skeletal Drawing Professional restorations of numerous dinosaurs, and discussions of dinosaur anatomy.

Video

• BBC Nature:Watch dinosaurs brought to life and get experts' interpretations with videos from BBC programmes including Walking with Dinosaurs

Popular

• Dinosaurs & other extinct creatures: From the Natural History Museum, a well illustrated dinosaur directory.
• Dinosaurnews (www.dinosaurnews.org) The dinosaur-related headlines from around the world. Recent news on dinosaurs, including finds and discoveries, and many links.
• Dinosauria From UC Berkeley Museum of Paleontology Detailed information – scroll down for menu.
• LiveScience.com All about dinosaurs, with current featured articles.
• Zoom Dinosaurs (www.enchantedlearning.com) From Enchanted Learning. Kids' site, info pages and stats, theories, history.
• Dinosaur genus list contains data tables on nearly every published dinosaur genus.
• LiveScience.com Giant Dinosaurs Get Downsized by LiveScience, June 21, 2009

Technical

• Palaeontologia Electronica From Coquina Press. Online technical journal.
• Dinobase A searchable dinosaur database, from the University of Bristol, with dinosaur lists, classification, pictures, and more.
• DinoData (www.dinodata.org) Technical site, essays, classification, anatomy.
• Dinosauria On-Line (www.dinosauria.com) Technical site, essays, pronunciation, dictionary.
• Thescelosaurus! By Justin Tweet. Includes a cladogram and small essays on each relevant genera and species.
• Dinosauromorpha Cladogram From Palaeos. A detailed amateur site about all things paleo.